Arjantin’de ikinci tura kalan seçimlerde sağ liberal Javier Milei dün yüzde 56 oyla ülkenin yeni devlet başkanı seçildi.
Böylece üç haneli enflasyon, artan yoksulluk ve yaklaşan resesyon nedeniyle ekonomisi çok zor durumda olan Arjantin’i 4 yıl boyunca radikal sağcı bir siyasetçi yönetecek.
Milei sonuçların ardından yaptığı konuşmada, “Enflasyon, işsizlik ve yoksulluk gibi devasa sorunlarla karşı karşıyayız. Durum kritik, artık ufak, yetersiz önlemlere yer yok” dedi.
‘ŞOK TEDAVİSİ’ VADETTİ
Ekonomiye “şok tedavisi” uygulamayı düşünen Milei’nin vaatleri arasında merkez bankasını kapatmak, pesoyu terk etmek, kamu harcamalarını azaltmak ve ekonomik reformlar bulunuyor.
Peki Arjantin gerçekten merkez bankasını kapatarak pesoyu terk edip dolara geçebilir mi?
Öncelikle Arjantin ekonomisinin görünümüne bakmakta fayda var.
ARJANTİN EKONOMİSİNİN GÖRÜNÜMÜ
Her 10 vatandaştan 4’ünün yoksulluk içinde yaşadığı ülkede yıllık enflasyon ekim itibariyle yüzde 143’e ulaşmış durumda. Ekonomistlerin yıl sonu enflasyon beklentisi yüzde 185.
Yüksek enflasyon nedeniyle Arjantin Merkez Bankası gösterge faiz oranını yüzde 133’e yükseltti. Bu durum peso tasarrufunu teşvik etse de krediye erişimi ve ekonomik büyümeyi olumsuz etkiliyor. Bu nedenle ülkede bir ekonomik durgunluk bekleniyor. Kuraklığın da etkisiyle bu yıl yüzde 2 küçülme öngörülüyor.
Ülkede ayrıca dövize kaçışı engellemek için çok sıkı sermaye kontrolleri bulunuyor. Halihazırda 4 farklı döviz kuru uygulanıyor. Milei ise sermaye kontrollerini hızla geri alma ve nihayetinde ekonomiyi dolarize etme sözü verirken, yakın gelecekte resmi ve paralel kurları birbirine yaklaştırmak için keskin bir devalüasyon yapılması muhtemel görülüyor.
DOLARİZASYON MÜMKÜN MÜ?
‘Statükoyu yıkma’ vaadiyle başkanlığa aday olan Milei’nin ekonomik vaatleri ise Arjantin ekonomisini dolarize etme arzusuna dayanıyordu. Dolarizasyon, ülkenin Arjantin pesosundan vazgeçmesi ve para birimi olarak ABD dolarını kullanması anlamına geliyor.
Ekvador ve El Salvador da enflasyonla mücadele için daha önce ekonomilerini dolarize etmişti. Ancak Arjantin büyüklüğünde hiçbir ülke daha önce kendi para politikasının dizginlerini Washington’daki karar vericilere teslim etmemişti.
Milei’nin Arjantin’in para birimini pesodan ABD dolarına çevirme önerisi, doların pesodan daha güçlü olduğu ve pesonun aksine istenildiği zaman basılamayacağı, böylece para arzı yoluyla artan enflasyonun düşeceği argümanına dayanıyor.
ULUSAL EGEMENLİĞİN TESLİMİYETİ
Dolarizasyon ayrıca bir ülkenin faiz oranı değişiklikleri gibi para politikası hamleleri yoluyla ekonomiyi etkileme özerkliğini kaybetmesine de yol açıyor. Milei’nin ikinci turdaki rakibi Sergio Massa, dolarizasyon planını ulusal egemenliğin teslim edilmesi olarak eleştirmişti.
ABD merkezli liberal düşünce kuruluşu olan Cato Enstitüsü ise on yıllardır devam eden ekonomik sorunları kontrol altına almak için pratik bir strateji olarak bu hamleyi destekliyor.
Enstitünün Latin Amerika politika analisti Daniel Raisbeck, seçimden sonra kaleme aldığı analizde, “Dolarizasyon, enflasyonu hızla ve kalıcı olarak tek haneli rakamlara indirmek için mevcut en iyi araçtır. Doların yasal ödeme aracı olarak kabul edilmesi, yerel para biriminin dolar karşısında değer kaybetmesini imkansız hale getirerek vatandaşların satın alma gücünü de korur” ifadelerine yer verdi.
Öte yandan Milei’nin partisi şuan Kongre’yi kontrol etmiyor. Partinin merkez sağ parti Juntos por el Cambio ile koalisyon kurması muhtemel görünüyor. Bu nedenle Milei’nin aşırı radikal bazı planlarının kongrede onaylanması oldukça zor görülüyor.
Ayrıca dolarizasyonun önünde ciddi ekonomik zorluklar bulunuyor. Böyle bir durumun yaşanması halinde Arjantin Merkez Bankasının sadece dolaşımdaki tüm para birimlerini satın almak için değil, aynı zamanda para çekimlerindeki olası bir artışla başa çıkmak için bankalara güvenilir bir tampon sağlamak için de yeterli dolar rezervine ihtiyacı olması gerekir.
Analistlere göre ülkenin döviz rezervi dolarizasyon için gerekli olan miktarın yaklaşık 50 milyar dolar altında. Ülke bu boşluğu yabancı yatırımcılardan tahvil piyasasında para toplayarak ve resmi döviz kurunu zayıflatarak doldurmaya çalışabilir.
Diğer yandan enflasyonun en önemli kaynağının para arzı ve kamu harcamaları olduğu da son derece tartışmalı bir görüş. Enflasyonun birden fazla sebebi bulunsa da son dönemde enflasyonun en önemli kaynaklarından birinin şirketlerin ultra kârları olduğu yönünde ciddi çalışmalar mevcut.
BAĞIMSIZ PARA POLİTİKASINI KAYBEDECEK
Dolarizasyonla ilgili en büyük sorun ise bağımsız bir para politikasının kaybedilmesi. Doları benimseyen ülkeler, değişen ekonomik koşullara yanıt olarak para arzını düzenlemek için faiz oranlarını ayarlayamıyor. Çünkü bu işlev ABD ekonomisinin ihtiyaçlarına göre faiz oranlarını belirleyen ABD Merkez Bankası’na devredilmiş oluyor.
Örneğin şu anda, Arjantin ekonomisinin 2023 yılında yüzde 2 daralması beklenirken, Fed enflasyonla mücadele için sıkı para politikasını sürdürüyor. Normal şartlar altında daralan ekonomiye müdahale için daha gevşek bir para politikası beklenirken ABD’nin öncelikleri farklı olduğu için Fed’e bağımlı kalınıyor.
ABD Hazine yetkilileri ise geleneksel olarak dolarizasyonu düşünen ülkelere bunun sorumlu mali yönetim de dahil olmak üzere sağlam makro ekonomik politikaların yerini tutmayacağını tavsiye ediyor.
